"Билгесез үткән заман хикәя фигыль"
- Подробности
- Автор: Валентина
-
Категория: Татар теле
-
Опубликовано 02 Ноябрь 2016
-
Просмотров: 1809
Алабуга шәһәре 5 нче урта мәктәбенең
1 категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы
Романова Валентина Григорьевна
Сыйныф: 5нче сыйныфның рус төркеме
Дәрес темасы: "Билгесез үткән заман хикәя фигыль"
Максатлар:
1) Билгесез үткән заман хикәя фигыль турында белемнәрне формалаштыру;
2) Телдән һәм язмача сөйләм күнекмәләрен булдыру, сүз байлыгын арттыру;
3) Укучыларда татар телен өйрәнүгәкызыксынууяту, Г. Тукай иҗатына мәхәббәт тәрбияләү;
4) Укучыларда белем алуга омтылыш тәрбияләү, үзбәя булдыру.
Бурычлар:
- Билгесез үткән заман хикәя фигыль турында төшенчә бирү;
- Әхлаклылык сыйфатларын, Г. Тукай иҗатына мәхәббәт тәрбияләү.
- Белгәннәрне тикшерү.
Дәрес тибы: яңа белемнәрне ачу
Көтелгән нәтиҗә: Билгесез үткән заман хикәя фигыльләрне кулланып, үз фикереңне әйтергә өйрәтү.
Төп төшенчәләр: Билгесез үткән заман хикәя фигыль, билгеле үткән заман хикәя фигыль
Предметара бәйләнеш: татар теле, рус теле, татар әдәбияты.
Ресурслар: Р. З Хәйдәрова, Г. М. Әхмәтҗанова рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен “Күңелле татар теле” дәреслеге, 5 нче сыйныф., Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2014 ел.
Җиһазлау: мультимедия проекторы, презентация, индивидуаль карточкалар, дәреслек.
Дәрес барышы:
I. Мотивлаштыру-ориентлаштыру этабы.
1.Дәресне оештыру моменты.Психологик уңай халәт тудыру.
Укытучы өчен максат: балаларда яхшы кәеф, эшлисе килү халәте тудыру. Моның өчен укучылар белән әңгәмә үткәрү.
Укучылар өчен максат: дәрескә игътибар булдыру.
- Исәнмесез, балалар! Татар теле дәресен башлыйбыз. Укучылар, ян күршегез белән исәнләшегез дә, бер-берегезгә карап елмаегыз.
- Сезнең хәлләрегез ничек?
- Рәхмәт, яхшы.
- ... , синең хәлең ничек? (балалардан сораштыру)
- Минем хәлем яхшы.
II. Белемнәрне актуальләштерү
Укытучы өчен максат:билгеле үткән заман хикәя фиг-не кабатлау өстендә эшләү.
Укучы өчен максат: фиг-не кабатлау, дөрес куллану күнекмәләрен камилләштерү.
1.Белгән белемнәрне тикшерү
-Укучылар, экранда фиг-р бирелгән. Аларны ике группага бүлегез, бирелгән битләргә языгыз.
ТАРАГАН,КАРАДЫ,КИТКӘН,ТАПТЫ,ЙӨГЕРГӘН,ЙӨЗДЕ,ОНЫТКАН,КИТТЕ.Слайд№2
- Ә хәзер тикшерәбез.
А)Бер укучы беренче баганадан сүзләрне укый.
УКЫДЫ
КӨЛДЕ
КАЙТТЫ
КИТТЕ
- Экранда тикшерәбез.Слайд№3
Б) Бер укучы икенче баганадан сүзләрне укый.
ЙӨГЕРГӘН
ТАРАГАН
ОНЫТКАН
КИТКӘН
- Экранда тикшерәбез. Слайд№4
- Беренче баганада язылган фиг-рнең кушымчалары нинди?(-ды/-де, -ты/-те)
- Алар нинди сорауга җавап бирәләр?(Нишләде?)
- Димәк, беренче баганада нинди фигыл-р язылган? (билгеле үткән заман хикәя фиг-р ). Бу нинди фиг-р? Без аларны беләбезме?Искәртик әле:
(Бер баладан)
- Сказать о действиях, которые уже произошли, помогают аффиксы -ды/-де, -ты/-те, которые присоединяются к начальной форме глагола.
- Әйе, без аларны беләбез.
- Икенче баганада фиг-ң кушымчалары нинди?(-ган/-гән, -кан/-кән). Без аларны беләбезме?
- Юк.
- Димәк, без бүген дәрестә нәрсәләр өйрәнәбез? Дәрескә нинди максат куябыз? (-ган/гән, -кан/-кән кушымчаларын өйрәнү).
- Әйе, дәрес темасы - "Билгесез үткән заман хикәя фигыль"(Неопределенное прошедшее время глагола) языгыз.Слайд№5
- Аларны өйрәнү өчен, экранга игътибар белән карагыз әле.Слайд№6
- Сез кемне күрәсез?(Г. Тукай)
- Г. Тукай кем ул? (Г. Тукай – бөек татар шагыйре)
- Г. Тукай нәрсәләр язган?( Г. Тукай шигырьләр, әкиятләр язган)
- Г. Тукайның кайсы әкиятләрен беләсез?(“Шүрәле”, “Су анасы”,...)
2. - Бу рәсемнәр кайсы әкияттән? “Су анасы” әкиятеннән.Слайд№7
- Экранга карагыз һәм бу рәсемнәрдән хәзерге заман хикәя фигыльләрне табыгыз һәм дәфтәрегезгә языгыз.Аларның кушымчалары нинди?(-а/ә; ый/и) Нинди сорауга җавап бирәләр?(Нишли?)
(язалар)
- Тикшерәбез. (бер бала әйтә, укытучы экранда күрсәтә. Экранда фигыльләр килеп чыга).Слайд№7
Йөзә -
Күрә -
Тарый -
Йөгерә -
Курка -
Килә -
- 2. Дәфтәрләрдә шушы фигыльләрдән билгеле үткән заман хикәя фигыльләр языгыз.Аларның кушымчалары нинди?(-ды/де; ты/те) Нинди сорауга җавап бирәләр?(Нишләде?)Слайд№7
- Проблемалы сорау кую.
- Сейчас я прочитаю вам эту сказку на татарском языке, ваша задача:
- узнать, какой фрагмент сказки не изображен на слайде;
- обратить внимание на форму глаголов.
(Әкият билгесез үткән заман фигыльләр белән сөйләнә, фигыльләр тактада чыгып бара) Слайд№8
Малай суда йөзгән.
Су буенда ул Су анасын күргән.
Су анасы алтын тарак белән чәчен тараган.
Малай таракны алган һәм авылга йөгергән.
Ә Су анасы этләрдән курыккан.
Су анасы кичен килгән. Әнисе таракны биргән.
Әнисе малайны орышкан.
- Сез тактада кайсы фрагментны күрмәдегез? Әнисе малайны орышкан.
- Сезгә ул фрагментка карата кулланылган фигыль танышмы? (орышты)
йөзде
күрде
тарады
йөгерде
курыкты
килде
4. Ял итү.
III. Яңа теманы аңлату.
Укытучы өчен максат: билгесез үткән заман хикәя фигыль заман формалары белән таныштыру; билгеле үткән заман хикәя фигыльне искә төшерү;
Укучылар өчен максат: билгесез үткән заман хикәя фигыль формасын аңлап, куллана белүләренә ирешү; актив сөйләмгә кертү.
- Юк(Тактада соңгы фрагмент күренә, яңа сүз буенча сүзлек эше үткәрелә)
- Сорауларга җавап бирү:
- Укучылар, малай кеше әйберен алып дөрес эшләгәнме? (Юк, дөрес түгел)
- Кеше әйберенә тияргә ярыймы? (Кеше әйберсенә тияргә ярамый)
- Әнисе дөрес эшләгәнме? (Әйе, әнисе дөрес эшләгән)
- Малайүзгаебенаңлаганмы? (понял свою ошибку?) (Әйе, малай үз гаебен аңлаган)
- Ул киләчәктә кеше әйберенә тигәнме?(шиг-не укучылар укыйлар) Слайд№10
- “Су анасы” әкияте нинди булырга өйрәтә?(Алдашмаска, кеше әйберенә тимәскә)
Укучыларның җаваплары тыңланыла.
- Яхшы, ә хәзер икенче сорауга җавап табыйк.
- Нәрсә үзгәрде? (фиг-ң кушымчалары)
Ни өченүзгәрде? Без бу вакыйганы күрмәдек.
- Если мы хотим сказать о событиях, которые мы сами не видели, то употребляем аффиксы: -ган, -гән, -кан, -кән, которые присоединяются к начальной форме глагола. Сейчас изобразим наше правило в виде схемы.- Димәк, билгесез үткән заман хикәя фигыль сез үзегез күрмәгән вакыйгалар турында сөйли. Слайд№11
- IV. Ныгыту
Укытучы өчен максат: яңа теманы үзләштерүдә активлыкка һәм мөстәкыйльлеккә юнәлтү.
Укучы өчен максат: яңа үзләштерелгән белемнәрне мөстәкыйль рәвештә сөйләмдә куллана белергә өйрәтү
1. Кагыйдәне китаптан укыту.73 бит, 1 күнегү. - Кушымчаларны дөрес куллан!
2.Скажите по-татарски:
В городе выпал снег.
Девочка увидела ежа .
Мальчик пришел домой.
Мама сшила платье.
Аффикс |
-ган/-гән |
-кан/-кән |
Присоединяются к основам, заканчивающимся |
на гласный или звонкий согласный |
на глухой согласный |
3.Допиши окончания глаголов
Малай суда йөз...
Су буенда ул Су анасын күр...
Су анасы алтын тарак белән чәчен тара...
Малай таракны алган һәм авылга йөгер...
Ә Су анасы этләрдән курык....
Су анасы кичен кил...
Әнисе таракны бир...
Әнисе малайны орыш...
- Минфиг-неукыйм, сезбилгесез үткән заман хикәя фигыльләрне ишетсәгез, басасыз.
КИЛӘ, ЮДЫ, КАРАГАН, ҮТТЕ, ТЫҢЛАГАН, БИРДЕ, ТАРАТКАН, КҮРДЕ, АШАГАН, БЕЛӘ.
- Как скажешь о том, что:
Миша ходил в магазин.
Галя ела торт.
Петя рассказал стихотворение.
Дима прочитал книгу. - Заполни таблицу
- Нәтиҗә ясау
- Билгеләр кую. Үзбәя бирү.
Аффикс |
-ган/-гән |
-кан/-кән |
Присоединяются к основам, заканчивающимся |
на гласный или звонкий согласный |
на глухой согласный |
Пример |
V. Йомгаклау. Рефлексия.
- Бүген дәрестә нинди тема өйрәндек?
- Билгесез үткән заман хикәя фигыль нинди сорауларга җавап бирә?
- Нинди кушымчалар ярдәмендә ясала?
- Нинди фигыльләрне истә калдырдыгыз? (татарчадан - русчага, русчадан- татарчага әйләндереп әйтегез).
- Тема аңлашылдымы?
- Сезгә дәрес ошадымы?
- Укучылар, өстәлләрегездә түгәрәкләр ята. Шушы түгәрәкләргә сез үзегезнең исемегезне языгыз һәм үзегезгә билге куеп миңа тапшырыгыз.
- VI.Өй эше бирү.
Укытучы өчен максат: яңа материалны ныгыту, үзләштерү.
Укучылар өчен максат: яңа структураны мөстәкыйль куллана, аера белү.
1 вариант - Билгесез үткән заман фиг.кулланып кечкенә бер әкият язып килергә.
2 вариант - 74бит, 2 нче күнегү
- Димәк, бу теманы үзләштереп белем алдыгыз, билгесез үткән заман хикәя фигыльне үз сөйләмегездә урынлы файдалана алырсыз дип уйлыйм.
Дәрес тәмам. Катнашканыгыз өчен бик зур рәхмәт. Сау булыгыз!